نوشته‌ها

آیین نامه اتصالات پیچ ومهره

به نام خدا
مقدمه :
در سازه هاي فلزي آنچه بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد تير و ستون هاي آن است، چرا كه حجم بصري عمده را
شامل مي گردند ولي يك سازه فلزي قطعاً بيش از اين قطعات بزرگ است كه به چشم مي آيند. در واقع اتصال دهنده
هايي همچون پيچ و مهره جزء بسيار ضروري و پر اهميت سازه ها هستند كه قالباً مورد توجه قرار نمي گيرند هرچند در
ساختمان هاي اتمام يافته پيچ و مهره ها رويت نمي گردند ولي كيفيت آنها نقش بسزايي در ايمني و سلامت ساختمان دارد.
امروزه به علت لرزه خيري مناطق عمده اي از كشور عزيزمان طراحي و اجراي ساختمان هاي مقاوم در برابر زلزله
بسيار حائز اهميت است و طراحان و مجريان گرامي نيز تلاش بسيار در اين راستا دارند.
يكي از مهمترين عوامل انتقال بار در سازه هاي فولادي اتصالات و وسايل اتصال مي باشد كه استانداردها و آيين نامههاي
طرح و اجرا و بازرسي سازه هاي فولادي نيز در اين راستا بسيار سخت گيرانه برخورد مي نمايند .
يكي از وسايل اتصال پر كاربرد در صنعت سازه هاي فولادي پيچ، مهره و واشر مي باشد. از آنجا كه آيين نامه هاي داخلي
و خارجي در اتصالات باربر لرزه اي استفاده از اتصالات اصطكاكي و پيچ پر مقاومت در آن را الزامي مي دانند، يكي از
مهمترين پارامترها در عملكرد اتصالات اصطكاكي رسيدن به نيروي پيش تنيدگي در اين اتصالات مي باشد.
از ديرباز براي كنترل پيش تنيدگي در پيچ، مهره و واشر از وسايل كنترل گشتاور مانند ترك متر كاليبره شده، آچارهاي
مدرج و … استفاده مي گرديده. ليكن كنترل گشتاور زماني به پيش تنيدگي مورد انتظار تبديل مي شود كه پيچ، مهره و
واشر تحت شرايط كنترل شده ساخته، تحويل، انبارش و به درستي نصب و بازرسي شود.
به همين منظور اين دستورالعمل كه مستخرج از آيين نامه ها و استانداردهاي معتبر داخلي و بين المللي و تجارب تيم تهيه
كننده مي باشد تهيه و ارائه مي گردد.
تيم تهيه كننده آمادگي خود را جهت دريافت نظرات و استفاده از تجارب كليه صاحب نظران صنعت سازه هاي فولادي اعلام
داشته و خواهشمند است ما را در تكميل اين دستاورد ياري نماييد.
الزامات دريافت – انبارش – تحويل و نصب پيچ، مهره و واشر در اتصالات اصطكاكي
٢
-1 دريافت :
-1-1 به هنگام ورود محموله به سايت ابتدا اسناد همراه محموله شامل بارنامه، سند حواله خروج كالا را دريافت
كنيد. هرمحموله ورودي به سايت شامل يك يا چند نوع پيچ و مهره يا واشر مي باشد. هر يك از اين اقلام
مي بايست با شرايط زير كنترل و دريافت شوند :
-2-1 كنترل تعداد بسته هاي هر قلم كالا و حتي الامكان كنترل تعداد موجود در يكي از بسته ها و تأييد يا اعلام
مغايرت اوليه تعداد بسته هاي اظهاري فروشنده.
– *تبصره 1 : ضروري است حداكثر ظرف مدت دو روز كاري نسبت به شمارش و كنترل تعداد موجود در هر بسته
اقدام و تأييد نهايي تعدادي را صادر كنيد و در صورت وجود مغايرت موارد كتبا به فروشنده اعلام گردد.
براي ( Batch No. ) -3-1 كنترل ليبل هاي روي بسته بندي اقلام و ثبت شماره هاي رديابي قيد شده روي آنها
هر قلم كالا.
– *تبصره 2 : در صورت لزوم از يكنواختي ماركينگ روي هر قلم كالا كله پيچ ها و يا روي مهره ها جهت اطمينان از
همسان بودن سازنده آنها اطمينان حاصل كنيند.
-4-1 همراه محموله مي بايست گواهي مرغوبيت براي هر يك از اقلام شامل كليه شماره رديابي هاي قيدشده
روي بسته ها، ارسال شده باشد. وجود هرگونه مغايرت را ثبت و گزارش كنيد.
-5-1 در فرصت مناسب مطابقت گواهي مرغوبيت ها با مشخصات كالاي قراردادي را كنترل و هرگونه مغايرت
را ثبت و گزارش نمائيد.
– *تبصره 3 : مرجع صادركننده گواهي مرغوبيت كالا مي بايست قبلاً به تأييد خريدار رسيده باشد و ساير گواهي
هاي مرغوبيت فاقد اعتبار خواهند بود. مگر تعريف شرايط ديگر
– *تبصره 4 : درصورت وجود دستورالعمل داخلي جهت نمونه برداري و تست اقلام دريافتي توسط آزمايشگاه ثالث،
در اين مرحله مي بايست نمونه برداري طبق دستورالعمل مربوطه انجام گيرد.
– *تبصره 5 : درصورتي كه تأمين اقلام از توليدكنندگان ارزيابي شده صورت پذيرد، غير از كنترل هاي تعدادي
لزومي به كنترل ساير موارد نمي باشد.
-6-1 گواهي نامه پيچ هاي پر مقاومت مهره ها و واشرها كه توسط فروشنده ارائه مي شود بايستي اطمينان
را ISO 898- حاصل نمود كه اجزائي كه قرار است استفاده شود الزامات كاربردي آيين نامه ي 1,2
( RCSC 2- برآورده مي نمايند. ( مطابق بند 1
الزامات دريافت – انبارش – تحويل و نصب پيچ، مهره و واشر در اتصالات اصطكاكي
٣
ASTM جدول تعداد نمونه لازم براي آزمايش بر اساس استاندارد
-2 انبارش اجزاء پيچ و مهره و واشر :
– پيچ و مهره و واشر بايستي از گرد و غبار و رطوبت دور نگه داشته شده و در بسته بندي هاي مربوطه و در
محل مناسب نگهداري و انبارش شوند.
– الزامات مربوط به انبارش تحت كنترل براي پيچ هاي پرمقاومت، مهره و واشرها به منظور آن است كه تا حد
ممكن شرايط قطعات نزديك به شرايط زمان توليد حفظ شود تا آنكه نهايتاً به كار روند. اين الزامات عبارتند
از :
-1-2 پيچ، مهره و واشر بايستي در كارتن يا ظرف مناسب با لفاف پلاستيكي بسته بندي و انبار شوند تا آنها را در
برابر گرد و غبار و خوردگي محافظت نمايند.
-2-2 انبار محفظه هاي پيچ و مهره و واشر، بايستي در برابر شرايط آب و هوايي و زيست محيطي محافظت
شده و سرپوشيده باشند.
-3-2 در چيدمان كالاها در انبار توجه شود كه شماره رديابيهاي مشابه در مجاور هم باشند و به نحوي چيده
شوند كه مشخصات آنها قابل رويت باشند.
-4-2 خروج پيچ، مهره و واشر از انبار فقط بايستي طبق ضرورت و به منظور استفاده در پروسه نصب صورت
گيرد.
-5-2 پيچ، مهره و واشر استفاده نشده در پايان روز بايستي فوراً به انبار محافظت شده بازگردانده شوند.
-6-2 در طول زمان انبارش از بازنمودن بسته بندي قطعات جلوگيري شود.
-7-2 در طول زمان انبارش تحت هر شرايطي از پاكسازي و اضافه نمودن هرگونه مواد روانكار يا غيره به
قطعات جلوگيري شود.
1 در انبارش قطعات ارسالي پيشنهاد مي گردد چيدمان قطعات به گونه اي FIFO -8-2 به منظور رعايت اصل
باشد تا امكان برداشت از دريافت هاي قديمي تر وجود داشته باشد.
-3 تحويل به تيم نصب :
– به منظور سهولت در ساخت، جلوگيري از خوردگي و سهولت در نصب، ممكن است سازنده اندودهاي متعدد
و روغن هايي به كار ببرد كه موقع تحويل ديده مي شود. در اين حال شرايط اجزاء پيچ، مهره و واشر نبايستي
تغيير يابد چرا كه آنها را براي نصب در حالت پيش تنيدگي غيرقابل استفاده مي نمايد.

بازرسی پیچ و مهره

متن زیر از کتاب مفید و پربار بازرسی پیچ و مهره نوشته جناب مهندس نیما جاویدان میباشد. پیچ های مهره دار مورد استفاده در صنایع هوایی از جنس های فولادهای آلیا‍‍ژی، فولادهای ضد زنگ یا مقاوم در برابر خوردگی، آلیاژهای آلومینیوم و تیتیانیوم بوده و در جاهایی بکار میروند که به استحکام بالایی نیاز باشد و در مواردی که به استحکام بالایی نیاز نباشد بجای پیچ های مهره دار میتوان پیچ ها را جایگزین ساخت. پیچ های مهره دار به کار گرفته در صنایع هوایی، همواره دارای علامتی بر روی سر خود میباشند، در صورتیکه هیچ علامتی بروی سر پیچ های مهره دار مشاهده نشود، احتمالا این پیچ های مهره دار از نوع تجاری میباشند. این علائم یاد شده بسته به تولید کننده آنها متفاوت می باشد.

پیچ های مهره دار NAS دارای استحکام تسلیم بالایی بوده و با سر فنجانی شکل خود مشخص میشوند. پیچ های مهره دار با تلرانس بسته، با دقت بیشتری نسبت به پیچهای مهره دار همه کاره، ماشین کاری شده و در مواردی به کار میروند که نیاز به انطباق خیلی سفتی باشد. پیچ های مهره دار با تلرانس میتوانند از هر دو نوع استاندارد AN یا NAS بوده و معمولاً دارای سری با علامتی مثلثی شکل برجسته یا تو رفته میباشند.

پیچ های مهره دار با استاندارد به کار رفته شده در ساختمان هواپیماها، پیچ هایی با استاندارد AN3 تا AN20 میباشند. طول پیچ بایستی به انداره ای باشد که اطمینان حاصل شود بیشتر از یک رزوه در سوراخ پیچ قرار نخواهد گرفت. این طول، طول گیر (Grip Length) پیچ مهره دار نام داشته و از بخش غیر رزوه سر پیچ تا ابتدای قسمت رزوه شده اندازه گرفته میشود. طول گیر بایستی کمی بزرگتر از ضخامت ماده ای که بایستی پیچ را در آن بکاربست باشد.

پیچ و مهره ها هم عاشق می شوند!

پیچ و مهره ها هم عاشق می شوند!!
.

انواع پیچ:
تنوع در نوع بسیار گسترده است که با توجه به قطر ،نوع رزوه ، شکل سر پیچ وکاربرد دارای زیر مجموعه های مختلفی هستند .اما بطور کلی انواع پرکاربرد آنها به شرح زیر می باشند: پیچ شش گوش( hex head bolts)، استاد بولت(threaded rods)، پیچ یو بولت،پیچ کرپی ، پیچ خودکار(self tapping screw)، پیچ سرمته ای(self tapping screw) پیچ آلن(Allen) پیچ تی(T Bolt) پیچ خشکه پیچ فولادی HV پیچ 8.8 و…

مهره چیست؟
مهره جسمی است حلقه‌ای شکل، گرد یا چندضلعی که داخل سوراخ آن رزوه شده است. مهره‌ها، یراقی کمکی برای پیچ‌ها هستند تا به واسطه آنها پیچ‌ها سفت تر در مسیر چرخش خود بسته شوند. پیچ و مهره اصطلاحاً با حالت مادگی و نری درون هم چفت می‌گردند. رزوه و شیار مهره‌ها با رزوه و شیار پیچ‌ها باید دارای تناسب خاص برای چرخش صحیح باشد. همچنین جنس پیچ و مهره باید با هم تطابق داشته باشد.

انواع مهره:
مهره شش گوش- مهره چهار گوش –مهره کاسه نمدی- مهره سر بسته- مهره خروسکی – مهره آجدار و مهره آهنی …

واشر چیست؟
واشر واسطه بين مهره و بدنه بوده و حلقه‌ای است از جنس فلز و یا گاه لاستیک. واشرها معمولا جهت توزیع بار پیچ و مهره‌ها استفاده می‌شوند.

رزوه چیست؟
شیارهای مارپیچ شکل درون مهره و روی پیچ رزوه می‌گویند. انواع رزوه یا دنده(کلمات متداول در بازار): دنده میلیمتری-دنده درشت-دنده ریز- دنده ریز آلمان-دنده ژاپنی-و…. کاربرد دنده پیچ در میزان لقی پیچ به نسبت جاییکه پیچ بسته میشود است.مثلا در مورد پیچ و مهره های شش گوش هر چه رزوه ها ریزتر باشند برای قطعاتی که لرزش بیشتری دارند مناسب تر هستند.در مورد پیچ های خودکار هر چه جنس قطعات نرم تر باشد دنده های درشت تر لقی کمتری خواهند داشت(مثل دیوار گچی). همچنین مقدار رزوه ها بر اساس استانداردهای مختلف متفاوت است(نیم رزوه ،تمام رزوه درمورد پیچ)

انواع واشر:
واشر تخت HV- واشر تخت آهنی- فنری- خورشیدی- بشقابی و…

کاربردپیچ و مهره:
مهمترین کاربرد پیچ و مهره در صنعت ساختمان شامل اسکلت فلزی ,پیچ و مهره ای ,سازه فضایی، ,سازه فولادی,، سازه فلزی ،, سوله ،, سازه های سبک ، ,درب و پنجره دو جداره(UPVC) ، بولت های صفحه ستون ،درب و پنجره ام دی اف و … میباشد.در صنعت نفت و گاز, و پتروشیمی ،, صنعت ماشین سازی, و ادوات کشاورزی ، ,خودرو سازی, همچنین برق و مخابرات ,نیز کاربرد دارد.
اسکلت فلزی:
آنچه در طراحی پیچ و مهره اسکلت فلزی باید مد نظر قرار داد مبحث دهم مقررات ملی ساختمان سه نوع پیچ را برای به کار گرفتن در اسکلت فلزی تعریف کرده است ، پیچهای معمولی ،پیچهای پر مقاومت و پیچهای مقاومت متوسط که به ترتیب رده مقاومتی 5.6 و4.6 برای پیچهای معمولی یا آهنی پیچهای پر مقاومت 10.9 و پیچهای فولادی با مقاومت متوسط با گرید 8.8 در اسکلت فلزی می باشد. این اعداد معرف مقدار تنش جاری شدن و تنش گسیختگی پیچ می باشد. به عنوان مثال در گرید 8.8 در اسکلت فلزی پیچ و مهره منظور از 8 اول حداقل مقاومت نهایی پیچ برابر 8000 کیلو گرم و منظور از 8 دوم تنش جاری شدن پیچ در اسکلت فلزی برابر 8000 می باشد که معادل 6400 کیلوگرم بر سانتیمتر میباشد.X0.08 استانداردdin بر ابعاد پیچ تمرکز دارد که din931 پیچ نیم رزوه و din933 پیچ تمام رزوه در پیچ و مهره های اسکلت فلزی می باشد که این پیچها می تواند با گرید 5.6 و 8.8 و 10.9 تهیه شوند و برای اتصالات اتکایی در اسکلت فلزی مناسب می باشد. مهره ای که در اسکلت فلزی استفاده می شود با din934 شناخته می شود اما din6914 تنها با گرید 10.9 تولید می شود که استحکام کششی این پیچها 10000 kg/cm و تنش کششی آنها 9000 kg/cm است که از مقاومت بالایی در اسکلت فلزی برخوردار است و در اتصالات اصطکاکی به کار گرفته می شود. باید در نظر داشت که این پیچها رزوه کمتر و گل بزرگتری دارند یعنی آچاگیر آنها بزرگتر است. مهره مجاز برای این سازه های فولا

متن زیر از کتاب مفید و پربار بازرسی پیچ و مهره نوشته جناب مهندس نیما جاویدان میباشد. پیچ های مهره دار مورد استفاده در صنایع هوایی از جنس های فولادهای آلیا‍‍ژی، فولادهای ضد زنگ یا مقاوم در برابر خوردگی، آلیاژهای آلومینیوم و تیتیانیوم بوده و در جاهایی بکار میروند که به استحکام بالایی نیاز باشد و در مواردی که به استحکام بالایی نیاز نباشد بجای پیچ های مهره دار میتوان پیچ ها را جایگزین ساخت. پیچ های مهره دار به کار گرفته در صنایع هوایی، همواره دارای علامتی بر روی سر خود میباشند، در صورتیکه هیچ علامتی بروی سر پیچ های مهره دار مشاهده نشود، احتمالا این پیچ های مهره دار از نوع تجاری میباشند. این علائم یاد شده بسته به تولید کننده آنها متفاوت می باشد.

پیچ های مهره دار NAS دارای استحکام تسلیم بالایی بوده و با سر فنجانی شکل خود مشخص میشوند. پیچ های مهره دار با تلرانس بسته، با دقت بیشتری نسبت به پیچهای مهره دار همه کاره، ماشین کاری شده و در مواردی به کار میروند که نیاز به انطباق خیلی سفتی باشد. پیچ های مهره دار با تلرانس میتوانند از هر دو نوع استاندارد AN یا NAS بوده و معمولاً دارای سری با علامتی مثلثی شکل برجسته یا تو رفته میباشند.

پیچ های مهره دار با استاندارد به کار رفته شده در ساختمان هواپیماها، پیچ هایی با استاندارد AN3 تا AN20 میباشند. طول پیچ بایستی به انداره ای باشد که اطمینان حاصل شود بیشتر از یک رزوه در سوراخ پیچ قرار نخواهد گرفت. این طول، طول گیر